Ճնշումը բնութագրում է 2 հպվող մարմինների փոխազդեցությունը և հավասար է հպման մակերևույթին ուղղահայաց ազդող ուժի հարաբերությանը մարմինների հպման մակերևույթի մակերեսին
2.Գրել ճնշումը սահմանող բանաձևը:
p=F/S
3.Որո՞նք են ճնշման միավորները
P(պասկալ),կՊա,ՄՊա:
Տանը կատարել ․Գ.Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I >>-ից էջ51-ից 54 խնդիրները։
Է․Ղազարյանի դասագրքից էջ 104 -ի 6-րդ առաջադրանքը՝տեսանյութ պատրաստել,դնել բլոգներում,հղումը ուղարկել ինձ։
Սովորել․Է․Ղազարյանի դասագրքից էջ102 -ից 105-ը։
Լրացուցիչ առաջադրանք․ Է․Ղազարյանի դասագրքից էջ 177 -ից,խնդիրներ՝134-ից սկսած,ինչքան կարող եք։
Ծանոթանալ․թեման․Գազի ճնշում
Լաբորատորիայում․Գազի ճնշումը հաստատող փորձեր
2․Ինչով է պայմանավորված գազում ճնշումը:
3․Ինչու են գազերը ճնշում գործադրում անոթի պատերին:
4․ բացատրել գազում ճնշումը ինչպես է փոփոխվում ,գազը բնութագրող մեծությունների փոփոխությունից կախված:
Ծաանոթանալ Է.Ղազարյանի դասագրքից՝ էջ 106-ից,մինչև էջ 109-ը:
ճնշում ճնշման միավորները ճնշումը բնության մեջ և տեխնիկայում Գազի ճնշումը
Տարբերակ 1
I.Մարմնի վրա ազդող ուժի արդյունքը կախված է ազդող ուժի մոդուլից և մակերևույթի մակերեսից, որի վրա ուղղահայաց ազդում է ուժը:
Պատ՝․ 2:
II.Ճնշում անվանում են այն մեծությունը, որը հավասար է մակերևույթին ուղղահայաց ազդող ուժի հարաբերությանը այդ մակերևույթի մակերեսին:
Պատ՝․ 2:
III.Կոմբայների, սերմնացանների և այլ գյուղատնտեսական մեքանաների անիվները պատրաստում են լայն անվագոտիներով, որպեսզի ճնշումը փոքրացնեն, քանի որ որքան մեծ է հենման մակերեսը, այնքան փոքր է ճնշումը։
Պատ՝․ 2:
IV.Չորսուն կառաջացնի մեծ ճնշում առաջին դեպքում։
Պատ՝․ 1:
V.p = 40000 Պա S = F/p = 54000 Ն/40000 Պա = 1,35 մ² F = 54 կՆ = 54000 Ն S – ?
Պատ՝. 2:
Տարբերակ 2
I.F = 60000 Ն p = F/S = 60000 Ն/1,5 մ² = 40000 Պա S = 1,5 մ² p – ?
Պատ՝․ 4:
II.Գազի ճշնումը շշի յուրաքանչյուր հատվածում նույնն է։
Պատ՝․ 1:
III.Կտրող գործիքները սրում են այն բանի համար, որպեսզի մեծանա ճնշումը, քանի որ ինչքան փոքր է հենման մակերեսը, այնքան մեծ է ճնշումը։
Պատ՝․ 3:
IV.Ճնշումը մեծ է երկրորդ պատկերում։
Պատ՝․ 2:
V.m = 480 կգ l = 1,2 մ b = 0,8 մ p – ? F = mg = 480 կգ · 9,8 Ն/կգ ժ = 4704 Ն S = 1,2 մ · 0,8 մ = 0,96 մ² p = F/S = 4704 Ն/0,96 մ² = 4900 Պա ≈ 5000 Պա
Պատ՝․ 5:
Տարբերակ 3
I.Ճնշումը չափում են 1 Պա, 1 հՊա, 1 կՊա միավորներով:
Պատ՝․ 2:
II.Բանաձևերում ճնշումը նշանակում են p տառով, ուժը F ով, մակերեսը՝ S ով։
Պատ՝․ 3:
III.Շենքի պատերը կառուցում են լայն հիմքի վրա, որպեսզի փոքրանա ճնշումը, քանի որ ինչքան մեծ է մակերեսը, այնքան փոքր է ճնշումը։
Պատ՝․ 2:
IV.Չորսուն կգործադրի ամենափոքր ճնշումը երրորդ դեպքում:
Պատ՝․ 3:
V. p = 80 Պա F = pS = 80 Պա · 60 մ² = 4800 Ն S = 60 մ² F – ?
Պատ՝․ 4:
Տարբերակ 4
I.F = 14000 Ն p = F/S = 14000 Ն/2 մ² = 7000 Պա S = 2 մ² p – ?
Պատ՝․ 1:
II.Որպես ճնշման միավոր ընդունում են այն ճնշումը, որը գործադրում է 1 Ն ուժը 1 մ² վրա:
Պատ՝․1:
III.Եթե մարդու ոտքերի տակ ջրամբարի սառույցը կոտրվում է, ապա մոտենալ չի կարելի: Նրան փրկելու համար պետք է նետել տախտակ կամ երկար ձող: Հենվելով դրանց վրա’ նա կարող է դուրս գալ ջրից և անցնել սառույցի վրայով: Տախտակին կամ ձողին հենվելը թույլ է տալիս փոքրացնել ճնշումը, քանի որ այդ դեպքում հենման մակերեսը մեծանում է իսկ ճնշումը փոքրանում։
Պատ՝․ 5:
IV.Մարմինը կառաջացնի նվազագույն ճնշում երրորդ դեպքում:
Պատ՝․ 3:
V.F = 0,96 կՆ = 960 Ն p = F/S = 960 Ն/0,2 մ² = 4800 Պա S = 0,2 մ² p – ?
Է․Ղազարյանի դասագրքից էջ 177 -ից,խնդիրներ՝ 134-ից սկսած,ինչքան կարող եք։
Խնդիր 134 S = 0,035 մ² p = F/S = 735 Ն/0,035 մ² = 21.000 Պա
g=9,8=10Ն/կգ F=mg=75կգ · 9,8Ն/կգ =735Ն
m=75կգ p – ?
F-?
Խնդիր 135
S = 1,4 մ² p = F/S = 49.000 Ն/1,4 մ² = 35 Պա
g=9,8=10Ն/կգ F=mg=5000կգ · 9,8Ն/կգ =49.000Ն
m=5տ=5000կգ p – ?
F-?
Խնդիր 136
m = 75 կգ l = 1,75 մ b = 10 սմ, 0,1մ p – ? F = mg = 75 կգ · 9,8 Ն/կգ = 735 Ն S = 1,75 մ · 0,1 մ = 0,175 մ² p = F/S = 735 Ն/0,175 մ² = 4200 Պա
Խնդիր 138
S = 1մմ²= 0,01սմ²=0,0001մ² p = F/S = 70 Ն/0,0001մ² = 700.000 Պա
F=70Ն
p-?
Խնդիր 135-ում պատասխանը 35 Պա է, հետևաբար այս խնդիր պատասխանը մեծ է 20.000 անգամ։
Խնդիր 139
Որոշ գործիքների ծայրերը սրում են, քանի որ այդպես փոքր ուժ գործադրելով կստանան մեծ արդյունք։ Բնության մեջ կան քարերի տեսակներ, որոնցով պատրաստել են նիզակներ/սատանի եղունգ կամ լավայի քար/։
Այն մեծանիկական սարքերը, որոնք ծառայում են ուժերի մոդուլները կամ ուղղությունները փոփոխելու համար, կոչվում են մեխանիզմներ։ Պարզ մեխանիզմներ են՝ լծակները, ճախարակները, թեք հարթությունները, ոլորանները, պտուտակներն և այն։
2.Ի՞նչ է լծակը:
Լծակը ամենատարածված պարզագույն մեխանիզմն է։ Սովորաբար մի ձող է, որը կարող է պտտվել անշարժ հենարանի շուրջը։
3.Ի՞նչն են անվանում ուժի բազուկ։
Հենման կետից մինչև ուժի ազդման գիծ հեռավորությունը կոչվում է ուժի բազուկ։
4.Ճախարակի ՞ինչ տեսակներ գիտենք:
Հենարանի վրա գցված պարանի շփումը դժվարացնում է բեռը բարձրացնելը։ Դրա համար օգտագործում են շրջանագծով փորակ ունեցող փոքրիկ անիվ, որը պտտվում է գոտեկապի մեջ ամրացված առանցի շուրջը և կոչվում է ճախարակ։
5.Ո՞ր ճախարակն է կոչվում անշարժ:
Բեռը բարձրացնելիս ճախարակի առանցքը մնում է անշարժ, ուստի այն կոչվում է անշարժ ճախարակ։
6.Ո՞ր ճախարակն է կոչվում շարժական:
Բեռի շարժման ժամանակ շարժվում է նաև ճախարակը, ուստի այն կոչվում է շարժական ճախարակ։
7.Ի՞նչ նպատակով է օգտագործվում անշարժ ճախարակը:
Անշարժ ճախարակը օգտագործվում է ուժի ուղղությունը փոփոխելու համար:
8.Ի՞նչ նպատակով է օգտագործվում շարժական ճախարակը:Այն օգտագործելիս ինչքա՞ն ենք շահում ուժի մեջ:
Շարժական ճախարակը օգտագործվում է ուժի մոդուլը փոփոխելու համար, դրա օգնությամբ ուժի մեջ շահում ենք 2 անգամ:
9.Ի՞նչ է բազմաճախարակը:Այն օգտագործելիս որքա՞ն ենք շահում ուժի մեջ:
Ուժի մեջ ավելի մեծ շահում ստանալու համար օգտագործում ենք բազմաճախարակ, որն անշարժ և շարժական ճախարակների համակցություն է։ Երեք անշարժ ճախարակ և երեք շարժական ճախարակներով բազմաճախարակը տալիս է վեցապատիկ շահում ուժի մեջ։
10.Գծել անշարժ և շարժական ճախարակների սխեմաները:
11.Ո՞ր աշխատանքն է կոչվում օգտակար։
Այն աշխատանքը, որը կատարվում է միայն ավտոմեքենան բարձրացնելու համար, անվանում են օգտակար աշխատանք։
12.Ո՞ր աշխատանքն է կոչվում լրիվ կամ ծախսված։
Լրիվ աշխատանքը դա այն աշխատանքն է, որ մենք ծախսել ենք և՛ բեռը բարձրացնելու համար, և՛ շփումները հաղթահարելու համար։
13.Ինչու՞ լրիվ աշխատանքը միշտ մեծ է օգտակար աշխատանքից։
Լրիվ աշխատանքը հավասար է օգտակար և լրացուցիչ աշխատանքների գումարին, հետևաբար, օգտակար աշխատանքը միշտ փոքր է ծախսվածից։
14.Ո՞ր մեծոթւյունն է կոչվում մեքենայի կամ մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից։
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե օգտակար աշխատանքը լրիվ աշխատանքի որ մասն է, կոչվում է մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից։
15.Ձևակերպել մեխանիկայի <<ոսկե կանոնը>>։
Մեխանիզմի օգնությամբ քանի անգամ շահում ենք ուժի մեջ, այնքան անգամ կորցնում ենք ճանապարհի մեջ և հակառակը։
16.Հնարավոր է արդյոք,որ ՕԳԳ-ն մեծ լինի 100%-ից։
Ոչ, հնարավոր չէ։ Քանի որ A օգ-ը միշտ փոքր է A լր-ից, ապա ՕԳԳ-ն միշտ փոքր է 1-ից (կամ 100 %-ից)։
Աշխատանքի նպատակը. փորձով ստուգել, թե ուժերի և նրանց բազուկների ի՞նչ հարաբերակցության դեպքում լծակը կմնա հավասարակշռության մեջ:
Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր. լաբորատոր լծակ, ամրակալան, բեռների հավաքածու, չափաքանոն, ուժաչափ:
Լծակի կանոն՝ Լծակը կմնա հավասարակշռության մեջ, եթե նրա վրա ազդող ուժերի մոդուլները հակադարձ համեմատական են այդ ուժերի բազուկներին:
Այս կանոնը կարելի է արտահայտել բանաձևով՝
Աշխատանքի ընթացքը.
Լծակն ամրացնել ամրակալանին այնպես, որ այն ազատ պտտվի ամրացված առանցքի շուրջը:
Լծակի ծայրերի մանեկների պտտման միջոցով լծակը հավասարակշռեք հորիզոնական դիրքում:
Պտտման առանցքից որոշակի հեռավորությամբ լծակի աջ բազուկից կախեք երկու ծանրոց:
Փորձերի միջոցով լծակի ձախ բազուկի վրա գտեք այն տեղերը, որտեղից կախելով՝ ա. մեկ ծանրոց, բ. երկու ծանրոց, գ. երեք ծանրոց, ձախ կողմի երկու ծանրոցի առկայությամբ լծակը կլինի հավասարակշռության մեջ: Չափեք այդ տեղերի և պտտման առանցքի հեռավորությունները:
Համարելով, որ յուրաքանչյուր ծանրոց կշռում է 1 Ն, լրացրեք աղյուսակը:
Յուրաքանչյուր փորձի համար հաշվեք ուժերի հարաբերությունը, բազուկների հարաբերությունը և գրանցեք աղյուսակում:
Հիշեք, որ ուժը կարելի է չափել նաև ուժաչափի միջոցով:
Այն ուժը, որով մարմինը երկրի ձգողության հետևանքով ազդում է անշարժ հորիզոնական հենարանի կամ ուղղաձիգ կախոցի վրա, կոչվում է մարմնի կշիռ։
2.Ի՞նչ բնույթի ուժ է մարմնի կշիռը:
Մարմնի կշիռը իր բնույթով առանձգական ուժ է։
3.Ինչպե՞ս է ուղղված մարմնի կշիռը,և որտե՞ղ է այն կիրառված:
Մարմնի կշիռը ուղղված է դեպի վեր։ Օրինակ՝ երբ մենք նստում են բազմոցի վրա, բազմոցը ակնհայտորեն թսկում է, և նա էլ իր հերթին ազդում է մեր վրա։
4.Ի՞նչ բանաձևով է որոշվում մարմնի կշիռը:
P=mg
5.Պարզաբանել մարմնի կշռի և ծանրության ուժի տարբերությունները:
Առօրյայում մենք հաճախ կշռվելուց ասում են որ մեր կշիռն այսքան է։ Բայց չէ՞ որ կիլոգրամը մարմնի զանգվածի միավորն է, իսկ կշիռը ուժ է և չափվում է նյուտոնով։
6.Քննարկել մարմնի զանգվածի և կշռի տարբերությունները:
Առօրյայում մենք հաճախ են շփոթում այս երկու մեծությունները։ Դրանց տարբերությունը հետևյալն է․ կիլոգրամը մարմնի զանգվածի միավորն է, իսկ կշիռը ուժ է և չափվում է նյուտոնով։ Օրինակը բերված է նախորդ վարժությունում։
Սովորել` Է.Ղազարյանի դասագրքից էջ 72 -ից մինչև էջ 74-ը:
Լրացուցիչ առաջադրանք
Կրկնել` Է.Ղազարյանի դասագրքից էջ 64 -ից մինչև էջ 72:
Կատարել` Գ.Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I>>-ից. էջ39-ից մինչև 44-ը եղածտարբերակները և Վ․Ի.Լուկաշիկի խնդրագրքից էջ 35 խնդիրներ 275-ից-285-ը։
Կրկնել նաև Ուժ:Տիեզերական ձգողության ուժ:Ծանրության ուժ:
Դասարանում քննարկվող հարցեր.
1.Ո՞ր երևույթն է կոչվում դեֆորմացիա:
Արտաքին ազդեցության հետևանքով մարմնի ձևի և չափերի փոփոխությունը կոչվում է դեֆորմացիա։
2.Դեֆորմացիայի օրինակների քննարկում:
Դեֆորմացիան լինում է երկու հիմնական տեսակի։ Առաջին դեպքում ուժ գործադրելուց հետո մարմինը վերականգնում է իր նախկին տեսքը, օրինակ՝ զսպանակը քաշելիս։ Երկրորդ դեպքում մարմինը չի վերականգնում իր նախկին տեսքը, օրինակ՝ երբ պլաստիրիի վրա ուժ է գործադրվում։
3.Ո՞ր դեֆորմացիան է կոչվում առաձգական ,որը՝պլաստիկ:Բերել օրինակներ:
Եթե արտաքին ազդեցությունը վերացնելուց հետո մարմինը լրիվ վերականգնում է իր նախկին ձևն ու չափերը, ապա դեֆորմացիան կոչվում է առանձկական, հակառակ դեպքում՝ պլաստիկ։
4.Ո՞ր ուժն են անվանում ծանրության ուժ:
Այն ուժը, որով երկիրը ձգում է մարմինները, կոչվում է ծանրության ուժ։
5.Ինչպե՞ս է կախված ծանրության ուժը մարմնի զանգվածից:
Ծանրության ուժը կախված է մարմնի զանգվածից. որքան մեծ է մարմնի զանգվածը, այնքան մեծ է նրա վրա ազդող ծանրության ուժը:
6.Ո՞ր ուժն են անվանում առաձգական ուժ,և ինչպե՞ս է այն ուղղված:
Առանձգականության ուժը փորձեմ բացատրել օրինակով։
Եթե զսպանակի մի ծայրը ամրեցնենք, իսկ մյուս ծայրին կախեն F ուժով մարմին, ապա այն որոշ չափով կերկարի և այլևս չի ձգվի։ Նշանակում է՝ ձգման շնորհիվ զսպանակում առաջանում է ուժ, որը մոդուլով հավասար է այն ուժին, որով ազդում ենք զսպանակի վրա։ Այն ուղղված է ուժին հակառակ։
7.Հուկի օրենքի ձևակերպում:
Առանձգական դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնում առաջացած առանձգականության ուժն ուղիղ համեմատական է դեֆորմացիայի չափին։
8.Հուկի օրենքն արտահայտող բանաձևը:
Ըստ Հուկի օրենքի, սատցել ենք այս բանաձևը՝․ Fառ=kx:
9.Ի՞նչ կառուցվածք ունի ուժաչափը:
Պարզագույն ուժաչափի հիմնական մասը զսպանակն է, որի ծայրիկ ամրացավ է կեռ։ Այդ կեռից կախում են բեռերը և դրա հիմնման վրա կազմում սանդղակը։ Կեռիկից կախում են 102 գրամ զանգվածով բեռ, որը զսպանակը ձգում է 1 Ն ուժով։ Կախում են ևս մեկ բեռ, և գրում 2-րդ չափանիշը։ Իսկ ավելի փոքր զանգվածով բեռերի վրա ազդող ուժը չափելու համար երկու գծերի միջև եղած տարբերությունը բաժանում են 10 հավասար մասերի, որոնցից յուրաքանչյուրն ունենում է 0,1 նյուտոն ուժ։
10.Ո՞ր օրենքի վրա է հիմնված ուժաչափի աշխատանքը:
Ուժաչափի աշխատանքը հիմնված է Հուկի օրենքի վրա, որն է․ առանձգական դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնում առաջացած առանձգականության ուժն ուղիղ համեմատական է դեֆորմացիայի չափին։
Մերի Գրիգորյան 